Մի դաժան արքա բոլոր ծեր մարդկանց կոտորելու հրաման արձակեց:
— Ինչ օգուտ նրանցից,- ասաց թագավորը,- ո՛չ հերկել են կարողանում, ո՛չ հնձել, ո՛չ ցախ կոտրատել: Զուր տեղը հաց են ուտում, տանը` ոտքի տակ ընկնում: Առանց նրանց ապրելն ավելի լավ կլինի:
Թագավորի դահիճները գործի անցան, բոլոր ծերերին կոտորեցին: Միայն մեկ ծերունի մնաց` մի իշխանի հայր: Իշխանը խղճաց իր ծեր հորը, թաքցրեց և սկսեց նրան թաքուն կերակրել:
Դաժան արքան մի կամակոր սև նժույգ ուներ, որն աքացի էր տալիս, խրտնում էր, կանգնում հետևի ոտքերին, հեծյալներին տապալում գետնին: Ոչ ոք չէր կարողանում հեծնել նժույգը: Արքան իմացավ, որ մայրաքաղաքում մի իմաստուն հեքիմ կին է ապրում: Հրամայեց պալատ բերել նրան և սկսեց հարցուփորձ անել, թե ինչպես կարելի է աշխույժ նժույգը սանձել:
— Արքա,- ասաց կինը,- հրամայիր քո իշխաններին, որ ավազից պարան հյուսեն և այդ պարանով ձիու երեք ոտքերը կապ գցեն: Նժույգդ գառան պես հնազանդ կդառնա:
Թագավորը ծոծրակը քորեց և կանչեց իշխաններին:
— Հե՜յ, իշխաններ,- գոռաց նա,- լսե՛ք իմ հրամանը. վաղն առավոտյան ավազից հյուսված պարանն իմ ձեռքում պիտի լինի: Եթե առանց պարանի գաք պալատ, ձեր գլուխներն իրենց տեղերում չեն մնա:
Իշխանները գլխահակ ցրվեցին. մի՞թե հնարավոր էր արքայի այդ հրամանը կատարել: Այն իշխանը, որը խնայել էր հոր կյանքը, նույնպես նրանց մեջ էր: Տուն եկավ մտախոհ, տխուր: Եվ հայրը հարցրեց նրան.
— Ինչո՞ւ ես այդպես մռայլ, որդի՛ս:
Նա հայտնեց արքայի հրամանը:
— Վիշտդ հեշտ է դարմանել, տղաս,- ասաց ծերունին:- Վաղն առավոտյան, երբ գնաս պալատ ու թագավորը հարցնի` ո՞ւր է պարանը, դու նրան այսպես պատասխանիր.
— Թագավորն ապրած կենա, մենք պատրաստ ենք ավազից պարան հյուսել, բայց չգիտենք, թե ինչպիսին պետք է լինի այն` հաստ, թե բարակ, դեղին, թե կարմիր: Նմուշը մեզ ցույց տուր:
Հաջորդ օրը, այդքան խելացի պատասխան լսելով, թագավորը գլուխը կախեց և ասաց.
— Դուք իրավացի եք, ես պետք է ձեզ նմուշը տամ, բայց դա չեմ կարողանա անել:
Եվ արքան խնայեց իր իշխանների կյանքը:
Նույն տարվա ամռանը երկրում երաշտ սկսվեց: Կիզիչ արևի ճառագայթներն այրեցին ամեն ինչ` և՛ խոտը, և՛ ցորենը, և՛ պտուղները: Ցամաքեցին գետերն ու ջրերը, ամբարները դատարկվեցին. ոչ մի հատիկ ցորեն չմնաց: Մարդիկ սարսափահար էին, բոլորին սպառնում էր սովամահությունը: Թագավորը մտքերի մեջ ընկավ, կանչեց իշխաններին և հրամայեց.
— Ինչ ուզում եք` արեք, բայց եթե վաղն առավոտյան ինձ չասեք, թե ցանքի համար որտեղից ցորեն ճարենք, ձեր գլուխները ձեր ուսերին չեն մնա:
Վշտացած իշխանները գնացին: Շատ դժվար էր ցորեն ճարելը: Ծեր հայրը տեսավ, որ որդին արքայի մոտից դարձյալ սև ամպից էլ սևակնած է վերադարձել, հարցրեց.
— Ի՞նչ է պատահել, որդի՛ս:
— Այս անգամ, հայրի՛կ, դու էլ չես կարողանա ինձ օգնել,- պատասխանեց իշխանը:
— Ինչո՞ւ:
— Որովհետև թագավորին ցանքի համար ցորեն է պետք, իսկ ողջ երկրում ցորեն չկա:
— Մի՛ անհանգստացիր, տղա՛ս,- ասաց ծերուկը:- Երբ վաղը թագավորի մոտ գնաս, նրան խորհուրդ տուր, որ նա հրամայի գյուղացիներին՝ քանդել բոլոր մրջնանոցները: Դրանց մեջ ցորեն շատ կա. մրջյունները հատիկ-հատիկ հավաքել են:
Այդպես էլ արվեց: Գյուղացիները դաշտ դուրս եկան, փորփրեցին բոլոր մրջնաբները և յուրաքանչյուրում մի քսակ ընտիր ցորեն գտան: Խնդրի այս զարմանալի լուծումը շատ զարմացրեց թագավորին:
— Ասա՛ ինձ, այդ իմաստուն խորհուրդն ո՞վ տվեց քեզ,- հարցրեց նա այն իշխանին, որը խնայել էր հոր կյանքը:
— Չեմ համարձակվում ասել, արքա, որովհետև ինձ կկործանես,- գլուխը խոնարհեց իշխանը:
— Խոստանում եմ, որ գլխիցդ մազ անգամ չի պակասի:
Իշխանը խոստովանեց, որ ժամանակին թաքցրել է հորը, և որ հենց հայրն է իրեն սովորեցրել թե՛ ավազե պարանի համար տրված պատասխանը, թե՛ ցորենի ճարն անելը:
Այդ ժամանակ նոր օրենք դուրս եկավ. արգելվում էր ծերերին վիրավորելը, իսկ հանդիպելիս յուրաքանչյուրը պարտավոր էր նրանց զիջել ճանապարհը:
ՍԵԴԱ ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ 